Karimba

Karimba to instrument muzyczny należący do rodziny lamellofonów. Pochodzi z Afryki a dokładniej z Zimbabwe, w którym to doskonale się zadomowił. Instrument jest dość mały i poręczny, daje możliwość zabrania go na wyjazd, spacer do lasu, parku, itp. Mający ciekawy i oryginalny strój, który powoduje że melodie niemal same powstają, a delikatne i łagodne dźwięki potrafią spowodować u słuchacza odprężenie i relaks.

Zdjęcie przedstawia dwie karimby, 15 i 19 blaszkową.

Nadaje się on zarówno dla entuzjasty jak i doświadczonego muzyka a znajomość nut i dźwięków jest nie potrzebna, grać można intuicyjnie, kierując się słuchem. Sprawia to że karimba to bardzo dobry instrument na początek muzycznej przygody. Technika gry polega na szarpaniu/omykaniu blaszek, palcami (lub paznokciami), najczęściej kciukami. Blaszki wprowadzone w wibrację wytwarzają dźwięk. Wszystkie blaszki szarpie się z góry na dół. Łatwość uzyskania dźwięku oraz poręczny wymiar sprawiają iż instrument ten zawsze może towarzyszyć podczas podróży. Z łatwością umili każdą wolną chwilę oraz mile zaskoczy słuchaczy swym pięknym, łagodnym i tajemniczym brzmieniem.

To sprawia iż karimba szybko oczarowuje gracza i skutecznie zachęca do gry. Znakomicie umila wolny czas oraz długie podróże. Świetnie nadaje się na prezent dla każdego. Grać może każdy, duży i mały a melodie można wygrywać przy wielu okazjach. Jest to niejako umilacz wolnych chwil.

Klikając na ten link można usłyszeć dźwięki karimby.

 

1. Konstrukcja.
2. Budowa karimby.
3. Technika gry.
4. Sposoby strojenia.

 

1. Konstrukcja.

Podobnie jak mbiry, karimba zawiera deseczkę, do której przymocowane są strojone, najczęściej kute ze stalowego drutu blaszki (15–19), rozmieszczone w określony sposób – w dwóch rzędach i w ściśle określonej kolejności. To właśnie ustalony strój oraz właściwy wygląd i brzmienie blaszek ma ogromny wpływ na niepowtarzalne, piękne brzmienie karimb. W Pracowni Promyk tworzone są one w oparciu o sprawdzone, tradycyjne konstrukcje, tak aby jakość dźwięku była możliwie najlepsza a instrumenty były trwałe, odporne na czas. Wielkość karimby jest najczęściej znacząco mniejsza od mbiry, co sprawia że instrument jest wygodny w transporcie. Nazwa karimba powinna być stosowana wyłącznie do instrumentów z takim układem blaszek. Uwaga, czasem kalimba też może mieć dwa rzędy blaszek i mimo iż upodabnia ją to do karimby, to z pewnością jeśli strój i kolejność dźwięków jest inna niż w karimbie, to nie jest ona karimbą.

[powrót]

Można spotkać jeszcze dwie nazwy odnoszące się do karimby. Pierwsza z nich to ndimba, mała wersja karimby, w nie licznych przekazach opisywana jako instrument kobiecy. Posiadający deskę o znacznie zaokrąglonych kształtach i o wysokim stroju. Warto zaznaczyć iż obecnie karimba może mieć różny kształt, zależny od fantazji twórcy oraz preferencji grającego. Druga nazwa to nyunga nyunga, nawiązująca do karimby umieszczonej w kulistym rezonatorze. Wykonanym z wygiętej sklejki, do której przyklejona jest płaska podstawa. To właśnie do niej za pomocą śrub przykręcana jest karimba. Jest to ciekawe rozwiązanie, dające możliwość zastąpienia tykwy konstrukcją z ogólnie dostępnego materiału. Obecnie nazwę nyunga nyunga stosuje się nawet do karimby nie zamontowanej w rezonatorze. Więcej info o rezonatorach jest na stronie nagłośnienie.

[powrót]

Są czasem tzw. sklepy które to mają w ofercie kalimby z Indonezji a które to błędnie nazywają je karimbami. Warto pamiętać że kalimby mające siedem lub dziewięć blaszek nie dają możliwości zagrania melodii takich jakie oferuje karimba 15 blaszkowa. Sytuacja w której sklep stosuje błędne nazewnictwo towaru który sprzedaje i na którym to powinien się znać może być sygnałem że sklep ma znikomą wiedzę o tym czym handluje lub stara się wprowadzić klienta w błąd np. celem zwiększenia zysku.

Karimby mogą być różnej wielkości, zarówno wymiar deski: szerokość jak i długość, jak również długość, szerokość i sztywność blaszek mają istotne znaczenie podczas gry. Obecnie wykonuję karimby w różnych rozmiarach:

- małe lub mini – to wielkość wskazana dla dzieci i wszystkich, którzy mają małe/szczupłe palce i lubią mieć karimbę zawsze ze sobą. Wyjątkowo małe rozmiary sprawiają iż karimba jest lekka i bez trudu może stać się kieszonkowym instrumentem muzycznym. Ich szerokość ma od 8 cm do 12 cm.

- średnie – standardowe, wygodne dla dorosłego gracza, czasem też nadające się dla dzieci. Średnie karimby mają wymiar od 12 do 15 cm szerokości.

- duże – często bardzo głośne (nawet bez rezonatorów), mające sztywne blaszki. Duża karimba znakomicie nadaje się do umieszczenia w dużym rezonatorze, czasem jest bardzo ciężka (gruby drut i duże grube deski). Instrument muzyczny dla tych wszystkich, którzy mają silne dłonie oraz palce i chcą być słyszalni w bardzo niesprzyjających warunkach. Szerokość może mieć około 16 lub 17 cm.

[powrót]

Oczywiście nie ma sztywnych reguł narzucających dokładne proporcje w centymetrach. Istotnym i dość ważnym wymiarem karimby jest jej szerokość, to ona wpływa na komfort gry i decyduje w znacznym stopniu czy w wygodny sposób dosięgniemy środkowych blaszek.

Zdjęcie przedstawia trzy karimby mające różną wielkość deski oraz blach. Największa ma 16 cm szerokości, średnia ma 12 cm, a najmniejsza zaledwie 8 cm.

Prostym i skutecznym sposobem na określenie jakiej wielkości instrument wybrać i jakiej szerokości deska będzie właściwa dla danej wielkości dłoni jest wzięcie do rąk książki o szerokości i grubości zbliżonej do wymiarów karimby którą jesteśmy zainteresowani. Następnie sięgnięcie kciukami do połowy książki, jeśli sięgamy środka to wymiar jest właściwy, jeśli nie znaczy to iż wskazany jest mniejszy wymiar. Należy przy tym zwrócić uwagę na fakt że deskę trzyma się z lekko zgiętymi palcami. Z kolei długość karimby jest istotnym wymiarem wtedy gdy mamy w planach montować ją w rezonatorze, powinna być odpowiednio do niego dobrana. Rezonator sprawia że karimba staje się głośniejsza a niskie (basowe) dźwięki nabierają większej mocy. Ci wszyscy którzy już dłuższy czas wytwarzają karimby oraz na nich grają znają pewne proporcje i zależności oraz potrafią sprawić aby instrument dobrze leżał w rękach.   

W pracowni promyk powstają małe a nawet mini karimby które są wykonane ze szczególnie dużą starannością, blaszki tkwią bardzo ciasno w mocowaniach a jednocześnie są odpowiednio miękkie na końcach które się omyka. Wszystkie metalowe i drewniane elementy są gładkie i zaokrąglone. To sprawia że mini karimby są bezpieczne i znakomicie nadają się dla dzieci. Jeśli są jakieś wątpliwości to najlepiej omówić zakup takiego instrumentu z producentem/sprzedawcą, który doradzi i udzieli rzetelnej informacji która karimba nada się najlepiej.

[powrót]

2. Budowa karimby.

Instrumentu muzycznego posiadającego w swej konstrukcji deskę oraz zamontowane na niej 15 lub 19 blaszek jest pozornie prosta. Pierwszym etapem aby zrobić karimbę jest przygotowanie materiałów które umożliwią wykonanie instrumentu, tak więc potrzebne są: deska, druty na blaszki, pręt na próg, taśma lub drut do montażu progu. Z narzędzi potrzebne będą: imadło, kowadło, młotek, kombinerki, pilnik do metalu i drewna, wiertarka i wiertło, piła do metalu i drewna, dłuta, papier ścierny, lakier lub inne substancje służące do impregnacji drewna, itp. Pracę nad instrumentem rozpoczyna się od wywiercenia otworów w desce oraz nadania jej gładkości powierzchni, czasem również bocznych nacięć, tak aby karimba dobrze leżała w dłoniach. Czynność ta może zająć sporo czasu i zależne jest to od twardości drewna oraz od tego czy w drewnie będą wykonane rzeźbienia itp. Kolejnym etapem jest zamontowanie elementu, który będzie trzymał, dociskał blaszki do deski. Do tego celu używa się metalowego pręta trzymanego w odpowiedniej odległości od deski przez metalowe taśmy lub druty. Można zastosować też metalowe śruby, którym spłaszcza się końce i wywierca w nich otwory, w których następnie umieszcza się pręt. Wymienione metody znakomicie spełniają swą funkcję. W desce wykonuje się również nacięcie w którym umieszcza się metalowy próg (stosuje się kiedy karimba ma duże i mocne blaszki), to właśnie na nim opierają się blaszki (czasem zastępuje się go drucikiem, szczególnie kiedy blaszki karimby są drobne i delikatne).

[powrót]

Ostatnią czynnością  jest kucie blaszek, które trwa kilka lub kilkanaście godzin, co zależne jest od ich ilości, wielkości, precyzji wykonania oraz twardości użytej stali. Ich wykucie wymaga wiedzy oraz doświadczenia. Często poprawność wykonania blaszek decyduje na ile pieknie i poprawnie brzmi karimba. Produkcja instrumentu metodą jaką w skrócie opisałem jest ciężką i dość hałaśliwą pracą lecz jeśli wykonany on jest poprawnie, to jego piękne dźwięki wynagradzają  poniesiony trud oraz poświęconą znaczną ilość czasu.

Wszystkich którzy chcą dowiedzieć się jak zbudować własnoręcznie karimbę, zapraszam na warsztat. Całość prac odbywać się będzie pod czujnym okiem znawcy tematu. Podczas warsztatu będzie można wykonać karimbę lub inny lamellofon oraz nabyć umiejętność posługiwania się narzędziami. Co jest potrzebne? Z pewnością chęci i cierpliwość, oraz wytrwałość. Jeśli już teraz ktoś ma pytania, lub chce się zapisać na warsztat, to zachęcam do skontaktowania się ze mną. Szczególnie iż ilość miejsc jest ograniczona.

[powrót]

3. Technika gry.

Jest prosta i polega na szarpaniu blaszek palcami/paznokciami, najczęściej kciukami obu rąk. W ten sposób szarpie się zarówno dolne jak i górne blaszki. Wielu muzyków używa wraz z kciukiem palca wskazującego (prawej ręki), szarpie się nim najczęściej cztery lub pięć blaszek z górnego rzędu. Temu stylowi gry sprzyja konstrukcja karimby, szczególnie kiedy jest znaczna różnica między dolną a górną długością blaszek (prawej strony instrumentu). Taki sposób gry pozwala na szybszą grę oraz na użycie blaszek z dolnego i górnego rzędu jednocześnie. Wszystkie blaszki szarpie się z góry na dół. Długości blaszek mogą być dobierane podczas produkcji, tak aby korzystanie z karimby było wygodne i przyjemne. Istnieje możliwość dobrania długości blaszek do grającego, aby obsługa karimby była jeszcze prostsza.

Tradycyjna muzyka grana na karimbie oraz na mbirze w dużej mierze opiera się na rytmie. Spowodowane jest to tym iż muzyka w tej części świata stosowana jest do różnego rodzaju uroczystości (są tam używane również inne instrumenty: bębny, balafony, instrumenty strunowe, flety, grzechotki), którym często towarzyszy taniec, śpiew.

[powrót]

Mimo iż karimba uważana jest za instrument solowy i większość utworów wspaniale zabrzmi na jednym instrumencie, to istnieją kompozycje na dwie karimby. Istnieją melodię które zagrane jednocześnie na dwóch karimbach tworzą nową interesującą całość, która nierzadko jest nie do zagrania na jednym instrumencie. W takiej sytuacji pierwszy muzyk gra na karimbie zapętloną frazę, akompaniament, a drugi elementy solowe i różnego typu wariacje. Muzykom wykonującym tradycyjne utwory towarzyszy śpiew, czasem okrzyki oraz rytmiczna, transowa gra na grzechotkach. Karimby to bardzo dobre instrumenty na początek muzycznej przygody, ponieważ dzięki specyficznemu strojowi, niemal same ukazują grającym coraz to nowe melodie. Wbrew pozorom karimba mająca zaledwie 15 blaszek, daje dość duże możliwości w grze. Istnieje dość dużo tradycyjnych melodii oraz piosenek na karimby jak również melodie dość nowe.    Jeśli jednak ktoś potrzebuje tworzyć jeszcze bardziej złożone kompozycje niż te które oferuje karimba, to polecam zapoznać się z opisami mbir oraz kalimb szczególnie chromatycznych.

[powrót]

4. Sposoby strojenia.

Są różne, co pozwala wybrać te które nam najbardziej się podobają. I mimo iż stroje karimb wydają się być odmienne, to zachowana odpowiednia kolejność ściśle dopasowanych dźwięków sprawia iż w każdym stroju dana melodia zabrzmi poprawnie. Karimby mające 15 dźwięków posiadają blaszki nastrojone w następujący sposób:

e" d" c" f" c" d" e" – górny rząd

a' g' f' a f c' d' e' – dolny rząd

Kolejność jest taka jak widzi się blaszki patrząc na nie z góry. Powyższy strój określany jest jako strój f, jest on najbardziej uniwersalnym i często stosowanym. Sprawia on że do grającego na karimbie tak strojonej można dograć się prawie na każdym instrumencie. Tak strojona karimba jest dość często spotykana, czasem z minimalnie przesuniętą skalą. Lekkie przesunięcie sprawia że dźwięk bardziej się wyróżnia.

Innym wariantem jest nastrojenie karimby w następujący sposób (strój a):

g#" f#" e" a" e" f#" g#" – górny rząd

c#" h' a' c#' a e' f#' g#' – dolny rząd

lub poniższy dość wysoki strój (strój c):

h'' a'' g'' c''' g'' a'' h'' – górny rząd

e'' d'' c'' e' c' g' a' h' – dolny rząd

Tak nastrojone karimby sprawią iż zabrzmią na nich poprawnie wszystkie utwory grane na karimbach w stroju 'f'. Ponadto karimby w powyższym stroju brzmią, jakby "słodziej", bardziej "miękko", blaszki tworzą delikatniejszą melodię i bardziej "żywiołową". Karimba w wyższej skali pozwala na dużo szybszą i przejrzystszą grę.

[powrót]

Układ dźwięków w karimbie 19 blaszkowej przedstawia się następująco:

c#" h' a' f#" e" d" a' h' c#" – górny rząd

f#' g' e' d' f# d g a h c#' – dolny rząd

Ten strój opracowany został przez Tschaka Chawasarira. Mimo iż karimba 19 blaszkowa różni się od 15 blaszkowej gra na niej jest pasjonująca, szczególnie jeśli wcześniej grało się na karimbie z piętnastoma blaszkami. Daje możliwość grania nowych kompozycji, w znacznym stopniu różniących się od tych, które oferuje karimba mająca 15 blaszek.

Istnieje jeszcze model karimby 19 blaszkowej (strój f), który stanowi rozwinięcie karimby 15 blaszkowej.

g e d c f h c d e – górny rząd

a g f a g f h c d e – dolny rząd

Strój umożliwia granie melodii takich jak na 15-stce oraz innych, o bardziej europejskim brzmieniu.

Czasem pojawiają się też modele karimb mających 17 blaszek i można je uznać za karimby, jeśli kolejność dźwięków oraz ich sposób nastrojenia umożliwia zagranie tego co oferuje karimba piętnasto blaszkowa.

[powrót]

Technika przesuwania i doginania blaszek opisana jest w dziale "strojenie blaszek".

Wszystkim zainteresowanym dźwiękiem lamellofonów polecam zapoznanie się z kolejnymi opisami, w których znajdują się rzetelne informacje na temat pozostałych instrumentów.

Zapiski melodii (utwory) na karimby znajdują się w dziale "tabulatury".

Wszystkich rozważających zakup karimby zapraszam do "galerii", umieszczone w niej zdjęcia i opisy z pewnością ułatwią wybór.

Zapraszam serdecznie na spotkania (warsztaty) z karimbą (nie mylić z kalimbą).

Będzie można nauczyć się grać i przekonać się że karimba to magiczny instrument muzyczny.
Dokładniejsze informacje dostępne są w dziale  "oferta"  lub poprzez e-mail.

[powrót]